Merga ora kaweruhan sapa sing nganggit crita mau dadi duweke masarakat bebarengan yaiku

Materi Kelas XI-Crita Rakyat

Crita Rakyat Yaiku crita kang ngrembaka ing sawijining dhaerah lan dianggep minangka asil karya kolektif (bebarengan) karo masarakat ing papan iku.

Umume, awujud lelakon cekak kang wose crita munjerake sawijining tokoh. Kedadeyan, tokoh, lan konflik iku sawijining unsur pokok crita, lan katelune kanthi nyawiji diarani plot utawa alur. Kanthi mangkono crita iku kudu duwe alur.

Crita Rakyat (folklore) iku crita saka jaman kuna kang isih urip ing madyaning bebrayan agung lan diwarisake kanthi lesan. Ing jaman biyen biyasane crita rakyat di ceritakake ana ing kalodhangan tinamtu dening wong kang nduweni kabisan tinamtu/khusus, kayata dhalang.

Unsur-unsur crita rakyat kaperang dadi loro, yaiku:

1.    Unsur ekstrinsik yaiku unsure kang mbangun crita rakyat saka sajabane crita. Kang mangaribawani (mempengaruhi) dianggite crita rakyat saka unsure ekstrinsik iku antarane:

2.    Unsur intrinsik yaiku unsure kang mbagun crita rakyaat saka njero crita. Kang mangaribawani dianggite crita rakyat saka unsure intrinsike iku antarane:

Tema, yaiku idhe/gagasan baku kang dadi undherane prakara crita. Tuladhane: kamanungsan, kabudayan, kasusilan, sesrawungan, lan sapanunggalane.

Paraga, yaiku pelaku kang mbangun crita utawa wong kang dicritakake. Paraga ing crita nduweni watak dhewe-dhewe kanggo mbedakake siji lan liyane. Paraga kaperang dadi 3, yaiku:

a)      Paraga utama sing uga dijenengi protagonis.

b)      Paraga mungsuh sing uga dijenengi antagonis.

c)      Paraga tambahan sing uga dijenengi tritagonis.

Watak, yaiku tandha-tandha fisik (dhuwur, lemu, pesek, cendhek, lan sapiturute) lan tandha-tandha nonfisik kang diduweni paraga (galak, sumeh, grapyak, pinter, bodho, lan sapiturute).

Latar utawa setting, yaiku papan, wektu, lan swasana kedadeyane crita. Papan iki bias ana ing pasar, dalan, sawah, kantir, lan sapanunggalane. Wondene wektu iku ana awan, sore, bengi, esuk.

5)      Sudut Pandang/Point of View

Sudut pandang, yaiku posisine pagript ing crita utawa carane pangripta nyritakake isine crita. Pangripta bisa dadi tokoh ing crita kuwi, uga bias dadi pengamat wae ing njaba crita.

Basa, yaiku gegayutan karo gaya basa kang digunakake pangripta ing crita.

Alur, yaiku urut-urutake kedadeyan ing crita. Bakune crita saka wiwitan nganti teka pungkasan (pitepungan, dredah, cara ngrampungake dredah). Alur kaperang dadi 3, yaiku:

a)      Alur maju (progresif) yaiku alur kang nyritakake utawa nggambarake kahanan saiki kanthi sateruse.

b)      Alur mundur (regresif) yaiku alur sing nggambarake kahanan saiki, diterusake ngandharake kahanan sing kapungkur.

Amanat, yaiku piweling utawa piwulang luhur kang kakaandhut ing sajroning crita, kang arep diwenehake pangripta marang pamaca.

C.  Karekteristik Crita Rakyat

Crita rakyat yaiku perangan karya sastra lisan kang nduweni karakter kaya ing ngisor iki.

1.    Anonim, tegese crita mau ora kaweruhan sapa sing nganggit.

2.    Kolektif, merga ora kaweruhan sapa sing nganggit crita mau dadi duweke masarakat bebarengan.

3.    Dicritakake kanthi lesan.

4.    Sing nyritakake saka generasi menyang generasi liyane.

Amarga cirri kasebut crita rakyat gampang owah, sok sapa bias nambahi mula akeh versi miturut papan utawa panggonan sing nyritakake.

Crita wujude ana loro yaiku crita fiksi (dongeng) lan crita non fiksi. Crita fiksi yaiku crita sing ngayawara, direka-reka anane, mula bisa diarani dongeng, yen dikerata basa ‘dipaido ya keneng’.

1.    Wujude crita fiksi/dongeng

Fabel yaiku dongeng kewan sing bisa wawan gunem kaya manungsa.

Tuladhane : Kancil karo Baya, Singa Barong karo Tikus, Kancil Nyolong Timun, lan sapanunggalane.

Mite yaiku dongeng sing ana sesambungane karo roh, alam gaib.

Tuladhane : Nyi Roro Kidul, Pethite Nyai Blorong, Thuyul, Gendrowo Kulon Desa, lan sapanunggalane.

Legenda yaiku dongeng mula bukane dumadining panggonan utawa barang.

Tuladhane : Dumadine Rawa Pening, Tangkuban Prau, lan sapanunggalane.

2.    Wujude crita non fiksi

Hikayat yaiku crita bab lelakon paragane.

Tuladhane : Hikayat Hang Tuah, Hikayat Gadjah Mada, Hikayat Bahtiar, lan sapanunggalane.

Babad yaiku crita sing ana bukti nyatane, nanging uga ditambahi carita sing ngayawara.

Tuladhane : Babad Tanah Jawi. Babad Mataram, Babad Kartasura, lan sapanunggalane.

Sejarah yaiku crita sing ana bukti nyatane.

Tuladhane : Sejarah Majapait, Sejarah Demak, Sejarah Kraton Ngayogyakarta, lan sapanunggalane.

Roman yaiku crita sing nggambarake uriping wong wiwit lahir nganti mati. Jinising warna-warna kayata : Roman adat, Roman sosial, Roman detektif, lan sapanunggalane.

Tuladhane : Sri Kuning, Anteping Wanita, Anteping Tekad. Kapilut Godhaning Setan, Tresna Abaya Pati.

Sinopsis crita rakyat yaiku ringkesan crita rakyat. Ringkesan crita rakyat yaiku  nyekakake crita rakyat kanthi tetep ngawigatekake unsure-unsur instrinsik crita rakyat kasebut. Ancasing sinopsis yaiku menehi gambaran ringkesan ngenani crita rakyat. Carane nggawe sinopsis, yaiku:

1)   Maca naskah asli dhisik kanggo mangerteni kesan umum panulis.

2)   Nyathet gagasan umum kanthi nggarisi ngisor gagasan sing wigati.

3)   Nulis ringkesan adhedhasar gagasan-gagasan utama kaya dene sing dicathet sajrone cara kapindho.

4)   Gunakna ukara sing padhet, efektif, lan narik kanggo ngrangke alur crita dadi sawijining karangan cekak kang nggambarake karangan asli.

5)   Dialog lan monolog paraga cukup ditulis isi utawa garis besare wae.

6)   Sinopsis ora antuk nyimpang saka alur crita lan isi saka kaya sing asli.

Ditulis Ngeyel Jumat, 30 Agustus 2019 Edit

Assalamu’alaikum Warahmatullahi Wabarakaatuh.

Salam sejahtera buat teman-teman semoga kita selalu dalam lindungan Allah SWT. Amin yarobal alamin.

Cerita Rakyat Ing Bahasa Jawa

Pangertene Cerita Rakyat.

Cerita rakyat yaiku cerita kang ngrembaka ing sawijining daerah lan dianggep minangka asil karya kolektif (bebarengan) karo masyarakat ing papan kono.

Tuladha ing tanah jawi iki akeh cerita rakyat kang ngrembaka, lan bisa awujud legendha, dongeng, mite, lan sapanunggalane, kayata keong mas, rawa pening lan sakpiturute.

Sami karo karya sastra cerito liane, unsure-unsur pembangun cerito rakyat (terra, latar/setting, penokohan, alur, pesen, punjering cerito/sudut pandang, lan konflik), wos surasane cerito.

Tema iku minangka ide pokok utawa permasalahan utama kang dasari lakuning cerita.

Setting iku minangka latar belakang kang mbantu cethaning laku cerita.

Setting iku ngemot waktu, papan/panggonan, lan sosial budaya.

Sudut pandang ing cerito rakyat yaiku ceritake tokoh, baring, papan, kewan, lan sakpiturute.

Alur/plot yiku rerangkening/cengkoronganing prastawa/kedadean ing cerito.

Alur diperang dadi 2 perangan. Alur Maju (progresif) lan Alur Mundur (Flash back progresif).

Penokohan iku nggambarake karakter kanggo paraga/pelaku. Paraga bisa dingerteni karaktere saka tumindake, cirri fisike, lingkungane lan sak piturute.

Konflik yaiku perkara kang dadi punjere cerito, ing perangan iki pancen diketokake perkara apa kang ndadeke cerita iki dadi narik kawigetan. Sansaya jlimet lan sedih anggone gawe konflik, ndadekake cerita iku ngundhakake kawigetane pandheme.

Cerito Rakyat yaiku perangan karya sastra lisan kang nduweni karakter kaya ing ngisor iki.

-Anonim, tegese cerita mau ora kaweruhan sapa sing nganggit.

-Kolektif, merga ora kaweruhan sapa sing nganggit cerita mau dadi duweke masyarkat bebarengan.

-diceritake kanthi lesan.

-sing nyeritake saka generasi ke generasi.

Amarga  ciri kasebut cerita rakyat gampang owah, sok saga bisa nambahi mula akeh versi miturut papan kanthi utawa panggonan sing nyeritake.

Saben daerah mesti nduweni cerita rakyat kang beda-beda. Nanging amarga ana owah gingsiring jaman, kaya-kaya saiki para generasi mudha wis padha lali malah kepara ora ngerti cerita rakyat apa bae.

Sejatine cerita rakyat iku ngemu surasa kang gedhe banget kanggo bocah-bocah, kasuse kanggo pendidikan budhi pakerti. Kayata cerita kancil lan baya, malin kundang, lan sakpiturute.

Cerita Rakyat Biasa kaperang dadi:

-Mite, yaiku dongeng sing ana sesambungane karo alam lelembut utawi alam gaib.

Tuladha: Nyi roro kidul, siluman boyo putih, kuntilanak lan sak piturute.

-Fabel, yaiku dongeng kang paragane awujud kewan kang biso celatu koyo dening manungso.

Tuladha: Kancil nyolong timun, Kancil lan boyo, lan sakpiturute.

-Legenda, yaiku dongeng kang nyeritake kedadean dumadine sawijining papan utawa barang

Tuladha: asal usul rawa pening, kedadean kutho boyolali lan sakpiturute

-Sage, yaiku cerita kepahlawanan.

-Hikayat, yaiku cerita kang mbahas paragane kanthi jelas.

Tuladha: Hikayat Hang Tuah, Hikayat bahtiar, lan liya-liyane.

-Babad, yaiku cerita kang ana bukti nyatane, ananging wis ketambahan cerita kang ora nggenah sumber asline.

Tuladhane: Babad Tanah jawi, babad mataram lan sak piturute.

-Sejarah yaiku cerita nyata kedadeane la nana buktine.

Tuladha: sejarah jendral sudirman, sejarah soekarno lan sak piturute.

-Roman, yaiku cerita kang nggambarake uripe pawongan wiwit lair nganti tekan patine.

Tuladha: Roman Adat, Roman Sosial lan sak piturute.

Sinopsis yaiku ringkesan cerita saka alur kang dawa dadi cekak nanging bisa njlentrehna cerita sakabehe. Nalika bakal nulis synopsis, bab-bab kang kudu digatekake yaiku:

-Latar: papan lan waktu dumadine prastawa

-Penokohan: Paraga cerita

Saka katerangan kasebut banjur bisa digawe synopsis

nahh itu saja pembahasan kita kali ini, jika mungkin ada kesalahan penulisan dalam konsep materi yang telah saya sampaikan, saya mengucapkan mohon maaf yang sebesar besarnya. karena saya sendiri juga merupakan manusia yang tidak luput dari salah dan dosa, jika teman teman teman berkenan silahkan teman teman bisa ikuti saya dan memberikan kritik ataupun saran pada kolom komentar dibawah. Dan saya ucapkan terimakasih karena telah mengunjungi blog saya yang sederhana ini.

wasalamu'alaikum warah matullahi wabarakatuh.